Bahçe domateslerinin çiçek açıp meyve vermemesi birçok hobi bahçıvanını hayal kırıklığına uğratır. Sorun genellikle bir tek nedenden değil, çevresel koşullar, beslenme dengesi ve tozlaşma gibi faktörlerin birleşiminden kaynaklanır. Aşağıdaki başlıklar altında bu soruna yol açabilecek temel sebepler ve çözüm önerileri yer almaktadır.
Domates bitkileri sıcaklığa karşı hassastır. Gündüz 18–21 °C, gece en az 13 °C sıcaklıkta iyi gelişirler; ancak sıcaklıklar 29 °C’nin üzerine çıkarsa veya 13 °C’nin altına düşerse çiçek dökülmesi ve meyvesiz kalma ihtimali artar. Benzer şekilde Amerikan kaynakları da gece sıcaklıklarının ≈13 °C (55 °F’nin) altına düşmesi veya ≈24 °C (75 °F) üzerine çıkması, gündüz ise 29–32 °C (85–90 °F’yi) aşması durumunda meyve tutumunun sekteye uğradığını bildiriyor. Yetersiz güneş ışığı bitkilerin yeterli enerjiyi fotosentezle üretememesine ve zayıf gövde oluşumuna neden olur; domateslerin optimum meyve üretimi için günde 6–8 saat doğrudan güneş ışığına ihtiyacı vardır.
Sıcaklık ve ışık stresi dışında düzensiz sulama da bir diğer önemli faktördür. Domatesler haftalık yaklaşık 2,5–4 cm suya ihtiyaç duyar; susuzluk bitkileri strese sokarak çiçek dökümünü tetikler, aşırı sulama ise kök çürümesine yol açar. Sulama doğrudan köklere sabah saatlerinde yapılmalı ve toprağın hafif nemli kalmasına özen gösterilmelidir. Sulamanın kılcal köklerin gelişimine uygun şekilde dengeli yapılmasının, sık ve yüzeysel sulamadan kaçınılmasının önemine vurgu yapılır.
Domatesler çok sık dikildiğinde hava akımı azalır ve yapraklar güneş ışığı alamaz; bu durum çiçek dökülmesini artırabilir. Fide dikiminde 60–90 cm aralık bırakmak hava sirkülasyonunu artırarak mantar hastalıklarının ve çiçek dökülmesinin önüne geçer.
Domateslerin meyve vermemesi sıklıkla nitrojen fazlalığı ile ilişkilidir. Yeterli nitrojen büyüme için gereklidir ancak fazlası bitkinin enerjisini vejetatif büyümeye yönlendirerek bol yapraklı fakat meyvesiz bir bitki oluşumuna yol açar. Dengeli gübreleme için azot miktarının sınırlanması, çiçeklenme ve meyve gelişimi için fosfor ve özellikle potasyum ağırlıklı gübrelerin kullanılmasına önem verilmelidir.
Nitrojen fazlalığını önlemek için organik gübreler veya yavaş salınımlı gübreler tercih edilmeli; bitkiler çiçeklenmeye başladığında nitrojen desteği azaltılarak potasyum ve fosfor desteği artırılmalıdır. Toprak analizi yaptırmak, eksik veya fazla besin elementlerini belirleyerek doğru gübreleme planı yapmaya yardımcı olur.
Domatesler kendi kendini tozlayan bitkilerdir, ancak polenin erkek organ (stamen) üzerinden dişi organa (stigma) transferi için rüzgâr veya arı gibi dış etkenlere ihtiyaç duyar. Yetersiz arı faaliyeti, nem ve sıcaklıktaki aşırı dalgalanmalar veya kapalı alanlarda yetiştirilmeleri tozlaşmayı engelleyebilir. Soğuk, rüzgârlı veya aşırı sıcak havalarda arı aktivitesinin azalmasının çiçeklerin tozlaşmadan dökülmesine neden olabileceğini belirtir; bu durumda hassas bir fırça veya elektrikli diş fırçası yardımıyla elle tozlama yapılabileceği vurgulanır. Benzer şekilde, tomurcukları hafifçe sallayarak rüzgâr etkisi yaratmanın veya küçük bir fırça ile polen transfer etmenin yeterli olduğu söylenir.
Yoğun çiçek olup meyve tutumunun olmamasının genellikle yetersiz tozlayıcı populasyonundan kaynaklandığını; bahçeye tozlayıcı çeken bitkiler (alyssum, fesleğen, kadife çiçeği) ekmenin veya gerektiğinde elle tozlamanın çözüm olacağını belirtir. Domatesleriniz sera veya kapalı alanda ise hava akımını artırmak için pencereleri açmak veya fan kullanmak da tozlaşmaya yardımcı olur.
Domateslerde geç yanıklık, külleme veya beyaz küf gibi hastalıklar bitkinin enerjisini çiçek ve meyve yerine patojene karşı mücadeleye yönlendirerek verimi düşürebilir. Bu nedenle bitkilerin arasında hava akımını artırmak, aşırı nem ve üstten sulamadan kaçınmak, gerektiğinde organik fungisitler kullanmak ve enfekte bitkileri uzaklaştırmak önemlidir. Zararlılar da çiçek düşmesine sebep olabileceğinden yapraklar ve gövdeler düzenli olarak kontrol edilmeli, gerektiğinde neem yağı gibi doğal pestisitlerle müdahale edilmelidir.
Aşırı budama veya sürekli yan sürgünlerin alınması da domatesi strese sokabilir. Budama, hava sirkülasyonunu ve ışık girişini artırmak için gereklidir ancak gereğinden fazla yaprak ve dal almak bitkinin fotosentez kapasitesini azaltır ve meyve oluşumunu engeller. Çok fazla yan sürgün ve koltuk bırakılan bitkilerde azot fazlalığı ile birleşince bitkinin sürekli büyümeye yöneldiği ve çiçeklerini attığı belirtilir. Bu nedenle sürgünler düzenli ancak aşırıya kaçılmadan temizlenmeli, bitki dengeli tutulmalıdır.
Son olarak tüm domates çeşitleri aynı verimi göstermez. Bazı çeşitlerde çiçeklenme ile meyve oluşumu arasında daha uzun bir süre olabilir veya az meyve verme eğiliminde olabilir. Sıcaklık toleransı yüksek kiraz domates gibi çeşitler, aşırı sıcak veya serin iklimlerde daha iyi meyve tutumu sağlayabilir.
Çiçekleri dökülüp meyve vermeyen domatesler genellikle birkaç faktörün birleşimine bağlıdır. Sıcaklık, ışık, tozlaşma ve besin dengesi gibi temel gereksinimleri sağladığınızda çiçeklerden meyveye geçişin gerçekleşme ihtimali artar. Sabırlı olmak ve bitkinin gereksinimlerini düzenli olarak gözlemlemek başarılı bir domates hasadının anahtarıdır.
