Mikroyeşil Yetiştiriciliği- Türler ve Yetiştirme Süreleri
Mikroyeşiller (ing. microgreens) sebze, baklagil veya ot tohumlarının çimlenme sonrası kotiledon evresinde hasat edilmesi ile elde edilen genç sürgünlerdir.
Hidroton veya LECA (lightweight expanded clay aggregate), toprağa alternatif olarak kullanılan genleştirilmiş kil bilyeleridir. Doğal kil yüksek sıcaklıkta fırınlanarak şişirilir ve içi hava dolu gözenekler oluşturarak hafif ve gözenekli taşçıklar elde edilir. Bu proses, kökler için nötr pH sağlayan kimyasal inertlik sunar ve peletler çok az çözünerek uzun yıllar kullanılabilir. Genişletilmiş kilin fiziksel yapısı hava cepleri ve geniş boşluklar içerir; böylece suyun fazla kısmı drene olurken kökler oksijen alabilir.
Topraksız tarımın yükselişiyle birlikte hidroton, sürdürülebilir gıda üretiminin yeni yıldızı olarak öne çıkıyor.
Peki, hidroton nedir ve neden bu kadar çok konuşuluyor?
Genleştirilmiş kil bilyeleri (LECA) olarak adlandırılan bu hafif ve gözenekli ortam, hidroponik sistemlerde köklere hem oksijen hem de besin sağlayarak domates, marul ve diğer sebzelerde rekor verimler elde edilmesine olanak tanıyor. pH‑nötr olması sayesinde bitki besin çözeltileriyle mükemmel uyum sağlayan hidroton, su tasarrufu, yeniden kullanılabilirlik ve alg kontrolü gibi avantajlarıyla modern tarımın vazgeçilmezlerinden biri haline geldi. Yazımızda hidrotonun özellikleri, avantaj ve dezavantajları, bilimsel araştırmaların sonuçları ve yenilikçi uygulamalar hakkında kapsamlı bilgiler bulabilirsiniz.
Hidroton, soilless tarım sistemlerinde kökleri sabitlemek ve köklere hem su hem de oksijen sağlamak için kullanılır. Ebb-and-flow (sular altında koyma ve süzme), derin su kültürü (DWC), nutrient film technique (NFT) gibi sistemlerde LECA, suyun serbestçe dolaşmasını sağlarken kökleri boğmaktan kaçınır. Nötr pH’ı, farklı bitkilerin beslenme çözeltileriyle uyumludur.
Hidroton, saksı bitkilerinde drenaj tabakası olarak veya substrate karışımı olarak kullanılır. Orkideler, sukulentler ve epifit bitkiler için toprağın yerini alabilir; kök çürümesini önler ve hava köklerini destekler. Saksı altında bir tabaka olarak yerleştirildiğinde fazla suyu uzaklaştırarak bitki köklerinin boğulmasını engeller. Ayrıca üst yüzeye serilerek dekoratif görünüm sağlar ve buharlaşmayı azaltır.
Aşağıdaki tablo hidroton/LECA ile ilgili başlıca bilimsel çalışmaları özetler. Çalışmalar, yıllarına ve bulgularına göre sıralanmıştır.
Yıl | Çalışma | Bitki/Ortam | Bulgular | Kaynak |
2018 | Domates verim deneyi | Domates (subirrigation, genişletilmiş kil substratı) | 11.1 bitki/m² ekim sıklığında verim 22.61 kg/m² (yaklaşık 226 t/ha) oldu; genişletilmiş kil substratı yeterli oksijen ve drenaj sağladı, meyve kalitesi korunurken verim arttı. | redalyc.org |
2017 | Plant Methods - steril hidroponik propagasyon | Arabidopsis ve benzeri bitkiler (likit ortam, genişletilmiş kil bilyeleri) | Genişletilmiş kil bilyeleri, sıvı ortamda fideleri sabitlemek için kullanıldı; kökler hızla gelişti, biyokütle artışı gözlendi. | plantmethods.biomedcentral.com |
2024 | MDPI Water - Azot ve perlit + genişletilmiş kil karışımı | Domates (NFT, perlit:genişletilmiş kil = 2:1) | Perlit ve genişletilmiş kil karışımı yüksek drenaj sağlayarak substratta doygunluk ve havalanma döngülerinin dengelenmesine yardımcı oldu. | mdpi.com |
2024 | Blue-Green Systems - Gri su hidroponi | Marul (LECA substratı, gri su + struvite veya ticari besin) | İnert LECA substratı bitkileri destekledi; gri su ile benzer büyüme sağlandı ve substrat mikrokirletici adsorpsiyonuna katkı sağladı. | re.public.polimi.it |
2023 | Membranes - Forward osmosis besin hazırlama | Marul (LECA substratı, forward osmosis ile hazırlanan besinler) | Genişletilmiş kil agregası bitki köklerini desteklemek için kullanıldı; inert substrat tekrar kullanılabilir ve farklı besin çözeltileri üzerinde test yapmaya olanak sağladı. | pmc.ncbi.nlm.nih.gov |
2023 | Bioinformation - Genel hidroponik inceleme | Çeşitli | Genişletilmiş kil peletleri pH-nötr, hafif ve aeratiftir; iyi drenaj sağlar fakat su tutma kapasitesi sınırlıdır; sık sulama gerektirir. | pmc.ncbi.nlm.nih.gov |
2025 | 3D baskılı ClayPonic sistemi | Çeşitli (vertical farming, 3D baskılı kil kuleler) | İnert ultisol kilden üretilen kuleler suyu yavaşça emip bırakıyor; porozite kök bölgesinin oksijenlenmesini artırıyor; pilot çalışmada 600 fide 160 lb sebze üretti ve %90 su tasarrufu sağladı. | ceramics.org |
Geleneksel hidroton peletlerinin ötesinde, araştırmacılar 3D baskı gibi teknolojilerle kilin formunu değiştirmeye başladı. ClayPonic sistemi, ultisol kilden üretilen ve pH-nötr, düşük yoğunluklu kuleler ile dikey tarım yapılmasına olanak tanır. Bu kuleler suyu yavaşça emer ve bırakır; porozite kök bölgesinin oksijenlenmesini artırır ve su kullanımını %90’a kadar azaltabilir. Pilot çalışmada 600 fide ile 160 lbs sebze üretilerek sürdürülebilir bir şehir çiftliği modeli gösterildi. Gelecekte biosensörler, yapay zeka kontrollü sulama ve yerel hammadde kullanımı ile kombine edilerek hidrotonun karbon ayak izini azaltan ve besin kullanım verimliliğini artıran sistemler geliştirilebilir.
Hidroton (genleştirilmiş kil bilyeleri) tarımda inert, pH-nötr ve hava geçirgen bir substrat olarak öne çıkmaktadır. Gözenekli yapısı sayesinde kök bölgesinde hem su hem de oksijen dengesini sağlar ve bu yolla domates gibi yoğun besin isteyen bitkilerde yüksek verim alınabilmektedir. Bununla birlikte, su tutma kapasitesinin sınırlı olması nedeniyle sık sulama veya karışım substratları (perlit, cocopeat vb.) gerektirebilir. Genişletilmiş kilin uzun ömürlü ve sterilize edilebilir olması, labarotuvar ve gri su arıtımı gibi yenilikçi uygulamalarda kullanılmasına imkân tanır.
Sonuç olarak hidroton, hidroponik ve kapalı alan tarımında güvenilir bir medya olarak kabul edilmektedir. Gelecekte 3D baskılı kil kuleleri, sensör entegrasyonu ve döngüsel ekonomi prensipleriyle bu malzemenin potansiyeli daha da artırılabilir.