Mikroyeşiller, Türler, Bakım İpuçları ve Kısa Notlar
Mikroyeşiller (ing. microgreens) sebze, baklagil veya ot tohumlarının çimlenme sonrası kotiledon evresinde hasat edilmesi ile elde edilen genç sürgünlerdir. Yetiştirilmeleri kolaydır, fakat verimli ve güvenli ürün için birkaç temel prensibe dikkat etmek gerekir. Burada Penn State Extension ve True Leaf Market kaynakları ile Bootstrap Farmer rehberlerinin sağladığı bilgilere göre genel yetiştirme uygulamaları ve farklı türler için öneriler derlenmiştir.
Genel yetiştirme uygulamaları
- Tohum seçimi ve yoğunluk : ~25×50 cm (10×20 inç) büyüklüğünde standard bir tepsi için 10–450 g arasında tohum gerekir; küçük brassica tohumları (brokoli, roka, lahana vb.) 10–20 g, büyük baklagil veya tahıl tohumları (bezelye, ayçiçeği, mısır, buğday vb.) 100–450 g ister. MP Seeds’in tablosuna göre bezelye 250–280 g, turp 65 g, ayçiçeği 150 g civarında tohum isterken brokoli 50 g civarında tohum yeterlidir.
- Tohum ön işlemi (presoak ve ön çimlendirme) : Küçük ve mukoza oluşturan brassica tohumları (brokoli, roka, lahana, turp, hardal) genellikle ıslatılmaz. Büyük kabuklu tohumlar ve baklagillerde (bezelye, nohut, ayçiçeği, karabuğday vb.) 6–12 saat suda ıslatma ve bazen 12–24 saat süren süzgeçte ön çimlendirme önerilir. True Leaf Market de ayçiçeği, bezelye, karabuğday ve kişniş tohumlarının ıslatılması gerektiğini; brokoli veya hardal gibi küçük tohumların ıslatılmaması gerektiğini vurgular.
- Yetiştirme ortamı ve karartma : Çoğu mikroyeşil toprakta veya hidroponik örtüde yetiştirilebilir; ancak baklagiller, ayçiçeği ve buğdaygiller genellikle toprakta daha iyi sonuç verir. Çimlenme süresince tohumlar 2–5 gün boyunca “karartma” veya üst üste tepsi konularak ışık görmeyecek şekilde tutulur; bu ağırlık tohumun toprağa temasını sağlar. Penn State Extension, tohumlar çimlenene kadar tepsinin üstüne ağırlık koymayı ve karanlıkta tutmayı, ardından filizler göründüğünde ışığa çıkarmayı önerir.
- Sulama ve hijyen : Mikroyeşiller yüzeyden sulanırken küf oluşabilir. Bu nedenle karartma sonrasında tepsinin altından su vermek, toprağı nemli fakat ıslak olmayan bir durumda tutmak önemlidir. Küf (Mold) riskini azaltmak için steril ekipman kullanılmalı, aşırı sıkışık ekimden kaçınılmalı ve hava sirkülasyonu sağlanmalıdır.
- Hasat süresi : Çoğu mikroyeşil 5–15 gün içinde hasada hazırdır; brassica(Lahana, Hardal familyası) üyeleri 6–10 gün, baklagiller 8–12 gün, daha yavaş türler (kişniş, mısır, sarımsak/sogan) 3–4 hafta sürer. Hasat kotiledon yaprakları tam açıldığında ve gerçek yapraklar belirmeden önce yapılmalıdır; geç hasat acı tat ve lifli yapı oluşturur.
Mikroyeşil türlerinin yetiştirme özellikleri
Aşağıdaki tablo, Bootstr Farmer’ın 2025 tarihli “Ultimate Microgreen Cheat Sheet” rehberi temel alınarak seçilen popüler mikroyeşil türleri için önerilen parametreleri özetler. Tablo, her türün tohum miktarı (~25×50 cm tepsi için), ön ıslatma süresi, tercih edilen yetiştirme ortamı, karartma/istifleme süresi ve hasat aralığını göstermektedir. Tabloda uzun açıklamalardan kaçınıldı; detaylar alt başlıklarda verilmiştir.
| Tür ve çeşit | Tohum miktarı (g/tepsi) | Islatma/ön çimlendirme | Ortam & karartma | Hasat süresi (gün) | Tat/Özellik |
| Amaranthaceae – Amarant (Red Garnet) | 15 g | ıslatma yok | Toprak veya hidroponik; karartma 5–6 gün | Hasat 12–14 gün | Hafif, topraklı tat; sıcak ortam ister |
| Roka (Arugula) | 12 g | ıslatma yok | Hidroponik veya toprak; karartma 4–6 gün | Hasat 6–12 gün, ideal ~10 gün | Biberimsi lezzet; düşük ışık sever |
| Fesleğen (Basil – Genovese, Thai) | 10 g | ıslatma yok (tohum mukuslu) | Toprak; karartma 4–7 gün | Hasat 20–25 gün | Yoğun fesleğen/aromatik tat |
| Pancar (Beet – Rainbow) | 20–30 g | 4–8 saat ıslatma | Toprak; karartma 4–5 gün | Hasat 10–14 gün | Ispanak benzeri hafif tat, renkli saplar |
| Brokoli | 15–20 g | ıslatma yok | Toprak veya hidroponik; karartma 2–3 gün | Hasat 8–12 gün; ideal ~10 gün | Hafif lahana tadı; kolay yetişir |
| Brüksel lahanası | 15–20 g | ıslatma yok | Toprak veya hidroponik; karartma 2–3 gün | Hasat 8–10 gün | Hafif brüksel lahanası tadı |
| Karabuğday (Buckwheat) | ~100 g | 4–8 saat ıslatma | Toprak; karartma 3–5 gün | Hasat 8–12 gün | Hafif, ekşimsi tat; kabuklar temizlenmeli |
| Lahana (Cabbage – çeşitli) | 15–20 g | ıslatma yok | Toprak/hidroponik; karartma 2–3 gün | Hasat 8–12 gün | Hafif lahana tadı; renkli çeşitleri vardır |
| Karnabahar | 15–20 g | ıslatma yok | Toprak/hidroponik; karartma 2–3 gün | Hasat 8–10 gün | Hafif karnabahar tadı |
| Pazı (Chard) | 20–30 g | 4–8 saat ıslatma | Toprak; karartma 4–5 gün | Hasat 10–14 gün | Renkli saplı; ıspanak tadı |
| Chia | 10–15 g | ıslatma yok (mukuslu) | Toprak veya hidroponik; karartma 3–5 gün | Hasat 8–12 gün | Topraklı tat, kolay yetişir |
| Soğan/Chive/Leek | 40–50 g | ıslatma yok | Toprak; istifleme 4 gün + karartma 2–3 gün | Hasat ~3 hafta | Yoğun soğan aroması; yavaş büyür |
| Kişniş (Cilantro) | 30–40 g | 2–4 saat ıslatma | Yalnızca toprak; istifleme 7 gün | Hasat 21–28 gün | Yoğun kişniş tadı; serin ortam ister |
| Yonca (Clover) | 15–20 g | ıslatma yok | Hidroponik tercih; karartma 2–3 gün | Hasat 8–12 gün | Hafif tatlı; erken hasat daha tatlıdır |
| Karahindiba & kabakgil (Corn shoots) | 225–275 g mısır | 2–6 saat ıslatma | Tamamen karanlıkta; istifleme 3–4 gün + karartma 6 gün | Hasat 6–10 gün | Sarı renkli, çok tatlı; ışık verilmemeli |
| Su teresi (Cress) | 20 g | ıslatma yok (mukuslu) | Hidroponik tercih; karartma 4–5 gün | Hasat 8–12 gün | Yoğun biberli tat; aşırı sulamaktan kaçın |
| Kale (Lahana türü) | 15–20 g | ıslatma yok | Toprak; karartma 2–3 gün | Hasat 6–10 gün | Hafif lahana tadı; mavi/ kırmızı renkler |
| Kohlrabi | 15–20 g | ıslatma yok | Toprak; karartma 2–3 gün | Hasat 6–10 gün | Hafif lahana tatlısı; mor yeşil saplı |
| Marul (Lettuce – Parris Island vb.) | 15–20 g | ıslatma yok | Toprak; karartma 2–3 gün | Hasat 10–12 gün | Yoğun marul tadı; yeşil renk |
| Hardal (Mizuna, Osaka) | 10–15 g | ıslatma yok | Toprak/hidroponik; karartma 3–5 gün | Hasat 8–12 gün | Baharatlı hardal aroması; kırmızı tonlar |
| Bezelye filizi (Pea shoots) | 200–275 g | 6–12 saat ıslatma + 12–24 saat ön çimlendirme | Toprak; karartma 3–5 gün | Hasat 8–12 gün | Tatlı, gevrek filiz; aşırı büyütülmemeli |
| Turp (Radish – Daikon/Sango) | 30–35 g | ıslatma yok | Toprak/hidroponik; karartma 2–3 gün | Hasat 5–12 gün | Yoğun turp tadı; 5–6 günde en çıtır |
| Sorrel (Lemon kuzukulağı) | 3 g | ıslatma yok | Toprak; karartma 3–5 gün | Hasat 10–12 gün | Limon aromalı; renkli damarlar |
| Ayçiçeği (Sunflower, siyah kabuklu) | 150 g | 6–12 saat ıslatma + 12–24 saat ön çimlendirme | Toprak; istifleme 2–3 gün + karartma 2–3 gün | Hasat 8–12 gün | Çıtır, fındıksı tat; yoğun kullanılabilir |
| Buğday çimi (Wheatgrass) | ~450 g | 4–8 saat ıslatma + 12–24 saat ön çimlendirme | Toprak veya hidroponik; karartma 2 gün | Hasat 8–10 gün | Yeşil çim aroması; sadece suyu içilir |
Diğer önemli noktalar
- Toksik türler : Patlıcangiller (domates, biber, patlıcan, patates) gibi bazı türlerin fideleri yenilebilir değildir; bu türlerden mikroyeşil yetiştirmek tavsiye edilmez.
- Tohum yoğunluğu ve verim : Bilimsel çalışmalar, tohum yoğunluğunun verim üzerinde büyük etkisi olduğunu ve fazla yoğun ekimin yetersiz gelişim veya küf oluşturabileceğini gösterir. MP Seeds tablosu, farklı türler için optimum gramajları paylaşarak (bezelye için 250–280 g, brokoli için 50 g, ayçiçeği için 150 g vb.) bu dengeyi kurmaya yardımcı olur.
- Sulforafan ve antioksidanlar : Brassica türleri (brokoli, lahana, turp) kısa sürede yetişir ve glukozinolatlar sayesinde antioksidan ve kanserden koruyucu bileşikler içerir. Brokoli mikroyeşillerinin 30 g’lık porsiyonu bile tam bir brokoli başı kadar sulforafan içerebilir.
- Hasat sonrası : Mikroyeşiller makasla kesilerek toplanır ve iyice yıkanır. Dayanma süresi kısadır; 1–2 haftada tüketilmelidir. Çok geç hasat edilen veya gerçek yapraklar açmış fidelerde tat acılaşabilir veya lifli yapı artar.
Sonuç
Mikroyeşiller, küçük alanda yüksek besin değeri sunan bitkilerdir. Farklı türlerin tohum boyutu, ön işlem ihtiyacı, karartma süresi ve hasat zamanı değiştiği için başarıya ulaşmak adına tür‑özel yönergelere uymak önemlidir. Bu rehber, her bir tür için önerilen tohum miktarlarını, ıslatma sürelerini ve hasat aralıklarını özetleyerek, evde veya ticari ölçekte mikroyeşil yetiştirmek isteyenler için pratik bir kaynak sunmaktadır.
Devam et:
Mikroyeşillere gübre verilir mi?
Mikroyeşillerin besin değerleri nedir?
Mikroyeşiller için bitki yetiştirme lambaları
Mikroyeşiller evde nasıl yetiştirilir?
